4 năm liền kiếm tiền tỷ
Sau một thời gian dài phải dùng tiền của gia đình để đầu tư cho sự nghiệp, bắt đầu từ 2010, thu nhập của Quang Liêm từ sự nghiệp thi đấu bắt đầu có bước đột phá ngoạn mục gắn với những thành tích vang dội tại hàng loạt giải quốc tế. Cụ thể, ngay năm 2010, chỉ với 4 giải đấu thành công, nổi bật là danh hiệu vô địch Aeroflot trên đất Nga, Liêm đã kiếm được 1, 3 tỷ đồng. Tính ra, anh đã có 4 năm liên tục gặt hái tiền tỷ. Trong đó, đỉnh cao là 2013, tiền thưởng của Liêm vượt mức 2 tỷ đồng, mà riêng một giải VĐTG nơi kỳ thủ sinh năm 1991 đăng quang nội dung cờ chớp, giành hạng 4 cờ nhanh đã mang về 62.500 USD.

Chỉ qua mấy năm, Liêm đã trở thành tuyển thủ có thu nhập “khủng” nhất ở các môn ngoài bóng đá, với cách kiếm tiền theo đúng mẫu hình của các ngôi sao hàng đầu thế giới, thông qua việc đấu giải. Và với đẳng cấp của một siêu Đại KTQT đang bước vào thời kỳ tăng tốc phát triển, chuyện anh có tiền tỷ mỗi năm hoàn trong tầm tay. Càng đáng nói bởi đặc thù của môn này có thể duy trì đỉnh cao rất lâu, với độ chín nhất thường phải đến 40-45 tuổi nên Liêm còn rất nhiều khả năng nâng cao đáng kể cả về thành tích lẫn thu nhập.

Giờ chỉ còn vài trăm triệu
Thế nhưng 2 năm trở lại đây, tính từ thời điểm Quang Liêm sang Mỹ du học tại trường Đại học Webster, mọi chuyện đã khác hẳn, kể cả về thu nhập. Nó bị tụt giảm nghiêm trọng, dù không bất ngờ. Đơn giản, do phải tập trung cao độ cho chương trình học văn hóa tại nhà trường nên Liêm chỉ có thể tham dự một vài cuộc đấu mỗi năm. Chỉ việc dự được quá ít giải cũng đã ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tranh chấp thứ hạng cũng như tiền thưởng. Liêm đã phải bỏ qua nhiều cuộc đấu trong hệ thống có giá trị giải thưởng rất cao, thậm chí cả giải mà mình là chuyên gia chiến thắng như Aeroflot. Chưa kể, ngay với 3-4 giải dự tranh, anh cũng không đạt thứ hạng cao, có giải còn thất bại nặng nề.

Từ mức tiền tỷ, thu nhập của Liêm giờ chỉ còn vài trăm triệu mỗi năm, đã tính cả lương, phụ cấp khoảng 15 triệu đồng/tháng từ đơn vị chủ quản TP.HCM. Năm 2014, khoản thưởng duy nhất mà anh nhận được chỉ là 4.000 USD cho vị trí thứ 3 tại giải quốc tế thường niên HD Bank Cup trên sân nhà. Năm 2015, đến thời điểm này, anh cũng mới có 12.000 USD nhờ chức vô địch HD Bank Cup cùng 2.000 USD khi giành hạng nhất vòng loại World Cup khu vực.

Khó vì có quá nhiều sự lựa chọn
Quang Liêm từng khẳng định mình chưa bao giờ thi đấu vì tiền thưởng, và thực sự đã chứng minh điều đó trên thực tế. Một phần đó là quan điểm gắn với niềm đam mê, hướng riêng của mình với nghiệp cờ. Phần quan trọng khác, anh xuất thân từ một gia đình rất có điều kiện kinh tế tại TP.HCM. Anh chưa bao giờ phải chịu áp lực về kinh phí hay từ tiền thưởng. Cũng hiếm ai ở làng thể thao có sự đào tạo, tích lũy bài bản trong việc học văn hóa cùng các kiến thức, kỹ năng toàn diện như Liêm. Anh mê học và học rất giỏi.

Có thể nói, Liêm có rất nhiều sự lựa chọn cho tương lai của mình, bên cạnh nghiệp cờ. Và đó cũng là cái khó cho chính siêu kỳ thủ, cũng như cả cờ vua Việt Nam bởi nó khiến cho nguồn lực, động lực của anh ít nhiều bị phân tán. Hay nói cách khác, nghiệp cờ của Liêm hiện tại đã không đạt tới tính chuyên nghiệp giống như các hảo thủ hàng đầu thế giới.

Hà Thảo

Sở hữu 10 danh hiệu quốc tế
Trong nghiệp đấu của mình, Quang Liêm đã đoạt tổng cộng 10 danh hiệu quốc tế lớn, tại các sự kiện tầm cỡ hàng đầu thế giới hay những giải chuyên nghiệp hay giải mời đỉnh cao. Ngoài ngôi vô địch U.14 giải trẻ thế giới vào 2005, chiến tích sáng giá nhất của anh chính là chức VĐTG cờ chớp năm 2013, cũng là năm mà anh giành HCV cờ chớp châu Á. Chiến tích vô cùng sáng giá nữa là hai ngôi Quán quân giải Aeroflot liên tiếp vào 2010 và 2011. Anh cũng là kỳ thủ duy nhất trên thế giới bảo vệ thành công ngôi vị tại giải đấu “thượng đẳng” này.
Kể từ khi sang Mỹ du học, Liêm mới có một danh hiệu duy nhất, vô địch HD Bank Cup 2015, một giải đấu chỉ ở tầm khu vực.

Ngôi sao duy nhất không đầu tư
Tính đến thời điểm này, sau 18 năm tập luyện thi đấu cờ vua, Quang Liêm không có bất cứ khoản đầu tư riêng nào từ ngành thể thao, kể cả trung ương lẫn địa phương. Nếu so với những gì kình ngư Ánh Viên hay đô cử Kim Tuấn đang nhận được, đó là một sự thiệt thòi, phần nào đó là bất công lớn. Khoản duy nhất mà Liêm nhận được chỉ là việc dự tranh các giải đấu trong màu áo ĐTQG, thực chất cũng giống như quyền lợi và nghĩa vụ của các tuyển thủ khác.

Ngay từ những năm 1999-2000, khi cờ vua Việt Nam bế tắc về kinh phí, gia đình Liêm đã tự bỏ tiền đầu tư cho con, thậm chí nhiều lần chi toàn bộ từ 50 đến 70 triệu đồng, để con cùng HLV được dự tranh tài một vài giải quốc tế. Kể từ đó, mỗi năm gia đình Liêm đều đặn chi 200-300 triệu đồng giải quyết những khâu khó, mang tính đột phá. Đơn cử như các giải đấu quốc tế dạng mời song không có trong chương trình chính thức hay thọ giáo chuyên gia ngoại. Chưa kể việc gia đình Liêm tạo lập cho con những điều kiện đặc biệt về internet, sách cờ các loại – những điều khoảng chục năm trước vô cùng xa lạ với làng cờ Việt.

Thụ hưởng kiểu “lúa trời”
Với sự đầu tư theo kiểu “lúa trời” như thế, có được một Quang Liêm vươn tới đẳng cấp quốc tế đã cả một thành quả ngoài sức tưởng tượng của cờ vua Việt Nam. Anh đã liên tiếp mang về cho môn này hàng loạt chiến tích ngoạn mục, đủ cả khu vực, châu lục và thế giới mà đỉnh cao là chức VĐTG cờ chớp 2013. Anh cũng là kỳ thủ Việt Nam duy nhất từng lọt vào nhóm Siêu Đại Kiện tướng quốc tế, được ví như một hiện tượng đặc sắc cho một trường phái riêng, có thể chinh phục những ngôi vị cao nhất.

Rất đáng buồn và đáng tiếc, thay vì phải coi Liêm là một trọng điểm hàng đầu, ngành thể thao lại chỉ đứng ngoài xoa tay và thụ hưởng theo đúng kiểu “lúa trời”. Ngay cả trong thời kỳ bùng nổ nhất của tài năng, Liêm cũng không nhận được bất cứ điều gì khác biệt. Các nhà quản lý huấn luyện coi việc Liêm đoạt các thành tích vang dội gắn với các khoản tiền thưởng đáng kể, rồi tự tái đầu tư cho mình, là một chuyện đương nhiên. Càng đáng nói hơn vì kế hoạch tập huấn, thi đấu hàng năm cũng gần như được khoán trắng cho chính Liêm cùng gia đình.

Và không thể đòi hỏi
Với trường hợp của Quang Liêm, rất may mắn cho cờ vua Việt Nam vì có một kỳ thủ và một gia đình đầy đam mê, có điều kiện và tính chuyên nghiệp cao như thế. Trong nhiều năm, nhờ sự chủ động của Liêm và gia đình, mỗi năm kỳ thủ số 1 Việt Nam mới có thể dự tranh cả chục cuộc đấu, đoạt nhiều danh hiệu chấn động làng cờ thế giới, tiêu biểu như chức vô địch giải Aeroflot sáng giá mà ngành thể thao chỉ biết đến qua các phương tiện truyền thông.

Cũng chính vì thế khi Liêm quyết định sang Mỹ du học tại trường Đại học Webster, ngành thể thao cũng không thể có ý kiến gì, dù biết rằng đó là một “canh bạc” đối với sự nghiệp của anh. Và giờ, ngành thể thao, cụ thể là Bộ môn và Liên đoàn Cờ Việt Nam đã hoàn toàn mất kiểm soát với ngôi sao hàng đầu của mình. Việc Liêm tập luyện thi đấu cờ vua như thế nào trên đất Mỹ, họ không hề được biết chứ chưa nói có thể tác động, điều chỉnh. Ngay cả các giải đấu của ĐTQG, từ SEA Games đến châu Á, ngành thể thao chỉ có thể thông báo rồi chờ đợi Liêm thu xếp, căn cứ vào lịch học – thi của mình.

Ngay giải vô địch châu Á 2015 mới đây, sở dĩ Liêm có thể dự tranh cũng nhờ anh đang trong thời gian nghỉ hè nên có thể “tranh thủ” được.

Hà Thảo

 Cũng chỉ có Liêm mới từng có những đợt tập huấn đặc biệt như lần thọ giáo chuyên gia người Nga ở một resort tận Phan Thiết với học phí 50 USD/giờ. Với tần suất mỗi ngày 4 giờ trong 2 tuần liên tục, Liêm đã tiêu tốn 60 triệu đồng. Hay riêng tiền học và đấu cờ qua mạng với các danh thủ thế giới, mỗi năm anh cũng đã tốn vài ngàn USD.

Ngay từ khi tài năng của Liêm mới phát lộ, tôi đã nhìn nhận vấn đề lớn nhất đối với kỳ thủ vô cùng đặc biệt này chính là sự nửa vời giữa chuyện học văn hóa và tập luyện thi đấu cờ vua. Tôi đã đề xuất với lãnh đạo phải chủ động để đưa Liêm vào một quy trình bài bản, cao độ nhất cho nghiệp cờ với khoản kinh phí khoảng 100.000 USD/năm song không được chấp nhận. Bây giờ mọi chuyện đã ngoài tầm kiểm soát của chúng ta, và hoàn toàn phụ thuộc vào bản thân Liêm. Dĩ nhiên, nếu Liêm cứ như hiện tại, đó sẽ là một sự lãng phí ghê gớm, bởi anh đang trong thời kỳ có thể phát triển tốt nhất của mình”.

Đặng Tất Thắng, Phó Chủ tịch Liên Cờ Việt Nam,
Nguyên Trưởng bộ môn Cờ Tổng cục TDTT.

Ngã rẽ từ chuyến du học

Từ tháng 9/2013, Quang Liêm đã có bước ngoặt mới với quyết định du học tại trường Đại học Webster Mỹ, nơi anh được cấp học bổng toàn phần trị giá 35.000 USD/năm. Tại đây, Liêm vẫn duy trì song song việc học văn hóa và tập luyện cờ, bên cạnh rất nhiều hảo thủ quốc tế hàng đầu. Trên danh nghĩa là vậy song thực tế lại diễn ra hoàn toàn khác, với những tác động trực tiếp tới nghiệp cờ mà bản thân anh cũng không thể hình dung.

Chương trình học thi tại đây rất nặng và chặt, gần như ngốn hết thời gian, tâm sức của tuyển thủ Việt Nam, nhất là khi anh còn phải gồng mình lên để làm quen phương pháp, bổ sung các mảng kiến thức còn thiếu hụt. Quan trọng hơn, cũng vì thế Liêm vô cùng khó khăn trong việc chuẩn bị, đăng ký dự tranh các giải bên ngoài nước Mỹ. Anh chỉ có thể chọn lựa một vài giải đấu phù hợp, hoàn toàn phụ thuộc vào lịch học thi của trường. Nhìn nhận thẳng thắn, sự tập trung của Liêm cho cờ vua chỉ bằng một phần giai đoạn trước, thời điểm anh gần như dốc hết tâm sức vào tập luyện thi đấu, tham dự hàng chục giải tầm cỡ thế giới mỗi năm.

Trả giá bằng phong độ và thành tích

Chính Quang Liêm cùng giới chuyên môn đều hiểu rằng quá khó để duy trì được đỉnh cao trong tình thế đó. Và dù anh luôn quyết tâm, nỗ lực tối đa cũng không thể ngăn được bức thụt lùi nghiêm trọng về phong độ, thành tích.

Cả năm 2014, Liêm tham dự đúng 3 giải, với kết quả đáng thất vọng. Trong đó, tại giải cờ nhanh và cờ chớp VĐTG, anh chỉ đứng thứ 19 cờ nhanh và thứ 4 cờ chớp – nội dung đang là ĐKVĐ. Liêm cũng không bảo vệ được ngôi Quán quân tại HD Bank Cup trên sân nhà. Anh đã bị văng ra khỏi danh sách Siêu Đại KTQT- những kỳ thủ có hệ số Elo 2.700 trở lên.

Sang năm 2015, tình hình đã khả quan hơn nhiều, có lẽ nhờ Liêm đã bắt đầu cân đối, điều chỉnh được phần nào giữa học văn hóa và cờ vua. Chỉ có điều, sức cờ của anh vẫn rất phập phù. Liêm tái chiếm ngôi vô địch HD Bank Cup, dẫn đầu vòng loại khu vực để giành suất tới World Cup, song lại vừa thất bại ở giải vô địch châu Á ở cả 3 nội dung cờ tiêu chuẩn, cờ nhanh, cờ chớp. Liêm đã không đoạt nổi tấm huy chương nào, dù được xếp là hạt giống số 1.

Không còn thấy một Quang Liêm thi đấu vừa chắc chắn, ổn định, quyết đoán vừa sáng tạo và đột phá như trước, kể cả ở sở trường cờ chớp hay cờ nhanh. Thậm chí, anh còn luôn bị hụt hơi, bị động trong những thời điểm quyết định, vốn là điểm mạnh của mình.

Bài toán khó của sự nửa vời

Nếu cứ duy trì tình thế hiện tại, Quang Liêm vẫn là kỳ thủ số 1 Việt Nam với một đẳng cấp đủ để mang về những chiến tích xuất sắc như huy chương châu Á, suất dự Olympic hay danh hiệu ở các cuộc đấu quốc tế loại khá, vì anh đã đạt tới một đẳng cấp rất cao.

Tuy nhiên, tài năng đặc biệt cùng sức phát triển hiếm có của anh chắc chắn sẽ không thể tiếp tục được phát huy cao nhất. Đó có thể coi như một sự lãng phí vô cùng đáng tiếc cho anh và cả cờ vua Việt Nam. Làng cờ quốc tế, không có một kỳ thủ nào, dù xuất chúng tới đâu, có thể thành công theo cách thức tập luyện, thi đấu nửa vời.

Cả một bài toán lớn và khó đang đặt ra cho Quang Liêm. Anh vẫn đang phấn đấu hết mức để chu toàn cả hai, song dường như mới chỉ thành công ở chuyện học văn hóa. Trong khi đó, với quan điểm và mục tiêu của mình, không có chuyện Liêm tạm ngưng việc học để ưu tiên cho nghiệp cờ.

PHÚC TƯỜNG

Chỉ so với 2013, thành tích và phong độ của Quang Liêm đã có sự khác biệt quá lớn. Khi đó, Liêm đã tham dự trên 10 giải đấu quốc tế với kết quả gần như đấu đâu thắng đó. Chỉ trong đúng 2 tháng, anh khiến cả làng cờ quốc tế phải kinh ngạc với 2 kỳ tích liên tiếp: Vô địch châu Á và vô địch thế giới, đều ở nội dung cờ chớp.