Nhà báo Trương Anh Ngọc: Trận derby dưới mái hiên nhà

Yêu bóng đá là cha truyền con nối

Không dễ gì thuyết phục một Milanista, là tôi, thay đổi đội bóng của mình chỉ bằng một lời nói. Có lẽ Andrea hiểu thế, nhưng ông vẫn nói một cách say mê về tình yêu của ông với Lazio, vốn khởi đầu từ người cha yêu quý của ông nhiều năm về trước. "Tôi sinh ra ở Rieti, cách Roma gần 100 cây số", ông nói. "Ngày ấy theo dõi bóng đá không có truyền hình trực tiếp như bây giờ. Tất cả những gì chúng tôi có lúc ấy là radio. Các trận bóng được bình luận trực tiếp trên radio các chiều Chủ nhật. Cha tôi ít khi xem trực tiếp Lazio, mà chỉ nghe, nghe và yêu. Trận duy nhất trong nhiều năm ở sân Olimpico chính là trận đầu tiên tôi xem Lazio. Tôi thành laziale từ thuở ấy".

Rất nhiều người thủ đô Roma này đã yêu hoặc Lazio, hoặc Roma theo cách ấy, nhiều năm về trước. Một người cha đưa con đến sân để xem đội bóng mà ông yêu mến, thời mà các sân vận động ở Ý vẫn còn là một không gian vui vẻ và hào hứng đậm chất gia đình. Ông bố hò hét, chửi rủa, khóc lóc hoặc gào lên những câu sung sướng sau những bàn thắng. Cả sân đấu trở thành một biển người ầm ỹ, lúc phẫn nộ và trào dâng sự hận thù, lúc như một bản hòa ca của niềm hạnh phúc. Đứa trẻ, thường chỉ 4-5 tuổi vào lúc "đầu tiên" ấy, bị cuốn theo cơn cuồng si của tất cả, và tình cảm với đội bóng ngấm ngay trong tim, như tình yêu sét đánh. Massimo, anh thợ sửa xe cách nhà tôi mấy bước chân cũng thế. Và từ tình yêu của người cha truyền cho mình, anh truyền lại cho những đứa con trong nhà, giống như một người truyền giáo đã làm với những con chiên tương lai ở vùng đất mới. Và như thế, Lazio ở khắp nơi xung quanh họ. Những biểu tượng của Lazio ở trong nhà, trên quần áo, xe ô tô, trên cả những ban công dưới dạng của những chiếc chăn được phơi, những lá cờ được chăng lên. Một tuyên ngôn về tình yêu mang tên Lazio.

Nhưng những lá cờ Lazio như thế không nhiều trong khu tôi ở, một khu phố nhỏ nằm ở rìa thành phố và để đến được Olimpico phải đi đường vành đai nhỏ phía đông (tangeziale est) mất hơn nửa tiếng. Đơn giản, bởi ở Roma này, romanista (cổ động viên Roma) nhiều hơn gấp bội. Cờ của họ xuất hiện ở nhiều nơi hơn; những dòng chữ tôn vinh họ được viết nhiều trên các bức tường hơn; Totti, ngôi sao lớn nhất của Roma xuất hiện trên nhiều bức tường lớn ở nhiều khu dân cư lớn; số lượng của họ đông hơn. Nhưng không vì thế mà tình yêu của các laziale trở nên phai nhạt, kể cả những năm tháng dài phải chứng kiến Roma luôn xếp trên họ trên bảng xếp hạng. Maddalena, một phụ nữ cao tuổi có cửa hàng giặt là ở khu tôi, có lần bảo rằng, ở Roma, những cuộc đọ sức Roma-Lazio là sự kiện lớn nhất trong năm. Trận đấu diễn ra, tất cả ngồi trước tivi. Những khu phố thường im lặng như tờ, chỉ nghe tiếng oang oang của các BLV truyền hình, và rồi, một khi người ta hò hét như điên dại, thì đấy là lúc Roma hoặc Lazio đã ghi bàn.

Khi tình yêu làm mồi châm thù hận

Nhưng điều gì có thể xảy ra trong gia đình Maddalena khi trận đấu diễn ra? Bà là Laziale. Maria, con gái bà, một phụ nữ rất xinh, là Romanista. Đã bao năm rồi, họ không xem tivi cùng nhau mỗi khi derby diễn ra. Họ đóng cửa phòng riêng mình, ôm lấy cái tivi cho đến lúc kết trận. Họ thỏa thuận với nhau là sẽ không bình luận gì về trận đấu, để tránh... cãi nhau. Những gia đình như của Maddalena ở Roma không nhiều lắm, bởi người ta yêu Roma hay Lazio theo dạng cha truyền con nối, như trường hợp ông Andrea và các con. "Tôi không hình dung được một ngày nào đó thằng Valerio con tôi lại đi thần tượng Totti", ông Andrea nói. "Đấy là một sự phản bội không thể tha thứ. Tình yêu của chúng tôi dành cho đội bóng là không thể cân đong đo đếm được. Nhiều người sẵn sàng cãi nhau hoặc đánh nhau vì tình yêu ấy".

Nhưng tình yêu và những thái cực điên rồ của tình yêu ấy từ phía các tifosi thường đi kèm cái giá rất đắt. Ở Roma này, chưa ai quên một quả pháo sáng mà một Romanista bắn sang khán đài của các Laziale tại trận derby 1979, làm Vincenzo Paparelli, một Laziale, thiệt mạng; chưa ai quên các vụ xung đột giữa các tifosi đã khiến một trận derby năm 2004 bị hoãn sau khi tin đồn thất thiệt mà họ tung ra, rằng cảnh sát đã chẹt chết một bé gái trước sân Olimpico, khiến tất cả bị sốc; và cũng làm sao có thể quên được rằng, hầu như cuộc đối đầu nào giữa hai đội bóng cùng thủ đô nước Ý này cũng có xô xát giữa các nhóm tifosi (mới nhất, trước trận derby tháng 5 vừa rồi, hai Laziale đã bị đâm trọng thương ở gần sân Olimpico). Valerio, người tuyên bố anh còn điên rồ vì Lazio hơn bố mình, bảo tôi rằng, trước và sau các trận derby Roma, đừng bao giờ lại gần cầu Milvio. Đơn giản bởi đấy là điểm hẹn đánh nhau của các nhóm ultra điên rồ nhất.

Milvio, cây cầu Tình yêu, nơi hàng nghìn hàng vạn đôi yêu nhau từ khắp nơi thế giới về khóa lên thành cầu và vứt chìa khóa xuống sông Tevere phía dưới trong những cuộc thề non hẹn biển, đã trở thành biểu tượng của sự thù hận giữa các nhóm tifosi. Yêu nhiều quá trở thành căm hận, và derby Roma biến thành một cuộc xung đột hai lần mỗi năm ở Serie A, được hiện thực hóa từ những tranh chấp, những lời chỉ trích bóng gió hoặc công khai kéo dài cả năm giữa họ, đôi khi là những người hàng xóm. Tuyên bố mình là romanista đương nhiên là biến mình thành kẻ thù của laziale và ngược lại. Bạo lực trở thành một ấn tượng tiêu cực rất mạnh mẽ che lấp những yếu tố chuyên môn đã phai nhạt đi trong những năm qua, khi calcio khủng hoảng, dù hình ảnh của bóng đá Ý cũng đang dần được khôi phục. Như một cái giá phải trả cho những vụ bạo lực trước đó, những khán đài sau gôn ở trận derby sẽ vắng bóng khán giả. Derby sẽ là gì nếu không có những màn khói và cờ của các ultra?

Vĩ thanh

Tôi chợt mỉm cười khi thấy trên một bức tường mới quét vôi ở cách nhà mình mấy bước chân, một Romanista nào đó đã viết lên dòng chữ màu đỏ "Lazio merda" ("merda", đáng nguyền rủa). Một ai đó nữa, chắc là Laziale, đã lấy than đen gạch loằng nhoằng trên chữ "merda" và ghi thêm bên cạnh chữ "sei grande". Một thông điệp hoàn chỉnh: "Lazio sei grande" (Lazio thật vĩ đại). Đối với họ, Lazio là một, là riêng, là thứ nhất. Romanista cũng có suy nghĩ như thế về Roma. Tình yêu của họ "va đập" nhau trong những trận derby chia đôi Thành phố vĩnh cửu mỗi năm ít nhất hai lần, đã kéo dài như thế qua năm tháng và sẽ còn như thế mãi trong nhiều năm phía trước của đời ta.

Một trận derby trên những khán đài, ngoài sân vận động, trong những khu phố, dưới cả những mái hiên của các gia đình, trong buồn cũng như vui... 

TRƯƠNG ANH NGỌC (từ Roma, Italia)